अगोदरच्या काळात, ब्रिटिश राजवटीच्या काळात, एक अजब बस प्रवास सुरू झाला होता. हा प्रवास कोलकत्ता म्हणजेच आपल्या कलकत्त्याहून थेट लंडनला जायचा! आता तुम्ही म्हणाल, “बसने लंडनपर्यंत?” होय, हे खरं आहे! त्या काळात असं काहीतरी खरंच घडलं होतं. हे आजच्यासारखं सोपं नव्हतं, पण तेव्हा हे मोठं साहस होतं.
कसं सुरू झालं हे साहस?
1950 च्या दशकात एका कंपनीने ही भन्नाट कल्पना मांडली की आपण लोकांना बसने कोलकात्याहून लंडनपर्यंत घेऊन जाऊ. या प्रवासाची कल्पना खूपच अनोखी होती, कारण यामुळे अनेक देश, संस्कृती, आणि निसर्गसौंदर्य एका प्रवासातच पाहायला मिळणार होतं. अल्बर्ट टुर्स नावाच्या कंपनीने हा प्रवास सुरू केला, आणि तिथूनच सुरू झाली ही अद्भुत सफर.
तिकीट कसं होतं?
तुम्ही विचार करत असाल, एवढ्या मोठ्या प्रवासासाठी किती पैसे लागायचे? त्या वेळेला साधारण ₹8,000 ते ₹10,000 इतके पैसे द्यावे लागत. आता हे पैसे कमी वाटतील, पण त्या काळात ते मोठी रक्कम होती. तरीही अनेक प्रवाशांसाठी हे विमान प्रवासाच्या तुलनेत स्वस्त होतं, आणि या प्रवासात १२ देश पाहायला मिळणार, हे सगळ्यात मोठं आकर्षण होतं.
प्रवासाचा रस्ता कसा होता?
हा प्रवास भारत, पाकिस्तान, अफगाणिस्तान, इराण, तुर्कस्तान, बल्गेरिया, ऑस्ट्रिया, जर्मनी, फ्रान्स अशा अनेक देशांतून जात असे. आपण आपल्या कोलकात्याहून निघायचं आणि पुढे पाकिस्तानातल्या लाहोरमध्ये जायचं. तिथून काबूल (अफगाणिस्तान), तेहरान (इराण), इस्तंबूल (तुर्कस्तान), आणि अशा अनेक शहरांमधून प्रवास करत, शेवटी लंडनला पोहोचायचं!
प्रवास खूप मोठा होता, 45 ते 50 दिवसांचा! तुम्ही जरा कल्पना करा, एकमेकांना ओळखत नसलेले प्रवासी एकत्र बसमध्ये चालले आहेत, आणि संपूर्ण दोन महिने हा प्रवास करणार आहेत. कुठे वाळवंट, कुठे डोंगर, कुठे गजबजलेली शहरे, तर कुठे शांत गावं! हा प्रवास खूप रोमांचक आणि थरारक होता.
प्रवासाची खास गोष्ट काय?
- बसचं घर: ही बस म्हणजे एक छोटंसं घरच होतं. प्रवाशांसाठी झोपायची जागा, स्वयंपाकघर, आणि आराम करण्यासाठी खास लाउंजसुद्धा होता.
- प्रसिद्ध लोक प्रवासी: पत्रकार, लेखक, आणि कधीकधी कलाकारही या प्रवासात सामील झालेले असायचे. सगळ्यांना जगातल्या विविध देशांची सफर करण्याचा अनुभव घ्यायचा असायचा.
- राजकीय अडथळे: अफगाणिस्तान आणि इराणमधली राजकीय परिस्थिती कधी कधी त्रासदायक ठरायची. प्रवासात थोडा फार उशीर व्हायचा, पण बस आपला प्रवास चालूच ठेवायची.
- साहसी प्रवासी: जे प्रवासी हे साहस करत होते, त्यांच्यासाठी हा प्रवास म्हणजे एक वेगळाच अनुभव होता. विविध भाषा, चालीरीती, आणि निसर्ग यांचं अनोखं दर्शन त्यांना होत होतं.
- शेवटची सफर: 1970 च्या दशकात या प्रवासात अडचणी यायला लागल्या. अफगाणिस्तान आणि इराणमध्ये राजकीय अस्थिरता वाढली आणि त्यामुळे हा प्रवास बंद झाला.
आठवणींचा ठेवा
कोलकाता ते लंडन बस प्रवास आजही इतिहासात एक सोनेरी पान आहे. ही बस आता अस्तित्वात नसली तरी त्या काळात ज्यांनी हा प्रवास केला, त्यांच्या आठवणी मात्र अजून जिवंत आहेत. दोन महिने बसमधून केलेला हा साहसी प्रवास आजच्या दृष्टीने वेगळाच वाटतो, पण त्या काळात तो एक मोठा स्वप्नवत अनुभव होता.
कोणालाही विचारलं, “तुमचं स्वप्न काय आहे?” तर तेव्हा लोकं म्हणायचे, “लंडन बसने जाणं!